CRM Nedir?
CRM (Crew Resource Management – Ekip Kaynak Yönetimi), güvenli ve verimli bir operasyon sağlamak, hatayı en aza indirgemek, stresi önlemek ve verimliliği artırmak için uçuş ekibi personeline mevcut tüm kaynakların etkili bir şekilde kullanılmasıdır.
CRM, jet uçaklarındaki veri kaydedicileri ve kokpit ses kayıt cihazlarının kullanılmaya başlanmasının ardından uçak kazalarının nedenlerine ilişkin yanıt olarak gelişmiştir. Cihazlardan toplanan bilgiler çoğu kazaların, uçak ve uçaktaki sistemlerdeki teknik bir arızadan dolayı ve ya uçuş personelindeki beceri ya da teknik bilgi eksikliğinden kaynaklanmadığını göstermiştir.
Bu durum aslında uçuş ekibinin bulundukları o an ki ortama uygun şekilde yanıt verememesinden dolayı kaynaklanıyor gibi görünmektedir.
Örneğin, mürettebat ve diğer kişiler arasında yetersiz iletişim farkındalık kaybına neden olabilir. Uçaktaki takım çalışmasında bir bozulma, anlaşmazlık oluşması nihayetinde ciddi bir kazayla sonuçlanabilecek yanlış kararlara neden olabilir.
CRM Tarihi
- CRM 1977 yılında Amerika’da bir psikolog tarafından ortaya atılmıştır.
- CRM için temeller 1979 yılında NASA tarafından atılmıştır.
- 1979 yılında Cockpit Resource Managment olarak adlandırılmıştır.
- 1981 yılında United Airlines tarafından uygulamaya koyuldu. CRM o zamanlarda sadece psikoloji testleri, liderlik yetisi gibi kişisel özelliklere odaklanmıştır.
- 1986 yılında CRM için büyük değişiklikler söz konusu olmuştur. CRM’in isminde yapılan değişiklik ile birlikte CRM günümüzde ki adını, yani Crew Resource Managment ismini almıştır ve yapılmış olan değişiklik ile birlikte artık daha geniş bir kitleye hizmet etmeye başlamıştır. Artık sadece kişisel testler yapmayan CRM stres yönetimi, durum farkındalığı ve brifing gibi konuları uygulamaları arasına almıştır.
- 1990 yıllında üçüncü evrimini yaşayan CRM teknik eğitimler vermeye başlamış ve bunun yanı sıra insan faktörü ile daha çok ilgilenir hale gelmiştir.
- 1994 yılında havayolları AQP adı verilen ileri düzey yeterlilik programı uygulayama başlanmış ve bunun yanı sıra checklist dediğimiz olaya yeni bir boyut gelmiştir. Bundan böyle checklist sadece sözel olmaktan çıkarak yazılı bir belge ile desteklenerek CRM ile entegre hale getirildi.
- 2001 Yaşanan bazı olaylar gereği güvenlik konusunda birçok yeni önlem alınmıştır. Bunlardan en önemlisine değinmek gerekirse, en önemli güncelleme kokpit kapılarında yapılmıştır. Dışarıdan asla açılamayacak şekilde tasarlanan ve her daim kapalı olması zorunlu hale getirilen kapılar yüksek koruma sistemi ile korunmaktadır. Bir diğer yenilik ise Dirty Dozen konusunda olmuştur. ucaklar.org
Dirty Dozen Nedir
Dirty Dozen, en yaygın insan hatalarını koşullarının on iki maddede, kazalar veya olaylar için rol oynayabilen koşulları ifade eder. Bu on iki unsur insanların yanlış yapma yönünde etkiler. The Dirty Dozen, 1993 yılında Transport kanada için çalışırken Gordon Dupont tarafından geliştirilen ve İnsan Performansı için temel bir eğitim programının parçası olarak geliştirilen bir konsepttir.
Bununla birlikte, 1993 yılından bu yana havacılık endüstrisinin sadece uçak bakımı değil, tüm alanları Dirty Dozen’ı işletmelerinde, organizasyonlarında ve işyerlerinde insan hatalarına açık tartışmalara yararlı bir giriş olarak buldu. Pilotlar, yer ekibi, ramp çalışanları, hava trafik kontrolörleri ve kabin ekibine Dirty Dozen listeleri bulmak mümkün olabilir.
Dirty Dozen Maddeleri
1. İletişim eksikliği 5. Rahatlık 9. Bilginin eksikliği
2. Dikkat dağıtma 6. Ekip çalışmasının eksikliği 10. Yorgunluk
3. Kaynakların yetersizliği 7. Baskı 11. Güven eksikliği
4. Stres 8. Farkındalığın olmaması 12. Normlar
CRM’in Havacılıktaki Yeri
Dinamik uçuş simülatörlerinin yaygın bir şekilde kullanılmasının ardından, uçak kazalarının nedenleri hakkında çeşitli teoriler üzerine deneyler yapıldı. Bu deneylerin sonuçlarına bağlı olarak, ekip üyelerine görünürdeki beceri eksikliğinin giderilmesi amacıyla çoğu havayolu şirketi tarafından eğitim verilmiştir.
Yeni eğitimin benimsediği teknikler toplu olarak CRM olarak bilinir duruma geldi. CRM’in önemi , daha güvenli ve daha verimli hava operasyonlarını teşvik etmekte dünya çapında kabul edilmektedir.
CRM’i oluşturan etkenler yeni değildir, ancak havacılık başladığından beri şu veya bu şekilde, genellikle ‘Havacılık‘, ‘Kaptanlık‘, ‘Mürettebat İşbirliği‘ gibi daha genel başlıklar altında tanınmıştır. Bununla birlikte, geçmişte , bu terimler resmi olmamış, yapılandırılmamış ya da ifade edilmemiştir. CRM, bu eksik durumu gidermeye yönelik bir girişim olarak görülmüştür. Bundan dolayı CRM, güvenliği fazlalaştırmak ve uçuş operasyonlarının verimliliğini yükseltmek için mevcut bütün kaynakları – ekipman, prosedürler ve insanlar – en iyi şekilde kullanan bir yönetim sistemi olarak tanımlanabilir.
CRM, bir uçağı uçurmak ve kullanmak için gerekli teknik bilgi ve becerilerden değil, daha çok organize bir havacılık sistemi içerisinde uçuşu yönetmek için gereken bilişsel ve kişilerarası yetkinliklerle ilgilenir. Bu bağlamda bilişsel beceriler, durumsal farkındalığı kazanmak ve ilerletmek, problem çözmek ve karar almak için kullanılan zihinsel durumlar olarak tanımlanabilmektedir. Kişilerarası yetkinlikler, iletişim ve ekip çalışmasıyla ilişkili bir dizi davranışsal faaliyet olarak kabul edilir. Diğer yaşam alanlarında olduğu gibi havacılıkta da bu yetkinlik alanları genellikle birbiriyle ve gerekli teknik becerilerle de örtüşür. Buna ek olarak, çok mürettebatlı uçaklarla sınırlı olmayıp, tek pilot operasyonlarıyla da ilgilidir.
HAVACILIKTA İNSAN FAKTÖRÜ
Havacılıkta insan somut ve ölçülebilir verilere dayanmaz. Kazaların birçoğunda insan faktörü araştırıldığında sonuçlara bakıldığında pilot yorgunluğu veya dikkatsiz kaldığı olay ekip çalışmasının yetersizliği vb. İnsan faktörü genellikle kanıt bırakmaz. Uçak kazalarında analizinde 4M modeli ve Shell modeli vardır. Bunları detaylı bir şekilde internetten araştırabilirsiniz. Bunun içinde insan faktörünün kavramsal modelini inceleyen Shell’dir.
Shell modeli
1-Softwere: İnsan-Yazılım
2-Hardwere: İnsan-Donanım
3-Environment: İnsan-Çevre
4-Livewere: İnsan-İnsan
Shell modelini bireysel performansı etkileyen en önemli etkenler
1-Piskolojik Etken
2-Pisko-Sosyal etken
3-Fiziksel etken
4-Fizyolojik etkenler