ILS (Instrument Landing System – Aletli İniş Sistemi) Nedir?
Uçağın piste hassas iniş yapmasını sağlayan, navigasyon sistemlerinden biridir..
Çoğu havalimanında kullanılan en pratik iniş sistemini oluşturur. Amacı, pilota iniş için uygun hattı ve irtifayı verir. Kesin, güvenilir olmasının yanı sıra uçak üzerinde az alet gerektirmesidir. Buna ilaveten diğer navigasyon sistemleri ile kullanılabilir bir sistemdir. ILS genelde kötü hava koşullarında kullanıldığı için atmosferik olaylardan kesinlikle etkilenmezdir ve uzun ömürlüdür.
ILS Nasıl Çalışır?
Emniyetli yaklaşma, uçağın pist doğrultusunda hareket etmesine bağlıdır. Pist doğrultusu Localizer anteninin yaydığı sinyallere göre ayarlanır. Localizer ve Glide-Slope radyo vericileri sayesinde ILS çalışır. Bu vericilerden gönderilen sinyaller kokpitteki alıcılar sayesinde pilotlara ulaştırılır. Uçakların piste doğru açı ile yaklaşmaları ise Glide Slope tan gelen sinyallerle olur. Pist doğrultusunda 3 derecelik alçalma ile yaklaşan uçaklar nihayetinde karar irtifası noktasına gelir. Pilotlar eğer ki pisti görebilirlerse inerler, aksi takdirde pas geçilerek tekrar denenir. Karar irtifası CATI, CATII ve CATIII gerekliliklerine göre değişir. Öyle ki, CATIII yaklaşmada irtifa sıfıra kadar inebilir. Bu demektir ki, pilot uçağın burnunu göremediği şartta bile ILS sistemi aracılığı ile iniş yapabilir.
Localizer Nedir?
Localizer anteni veya basitçe localizer (yön bulucu – LLZ) Pist sonundan itibaren 300 metre mesafede genellikle yaklaşma ışıkları arasında bulunurlar. Localizer sayesinde uçak, pist uzantısından 25 nm yani yaklaşık 50 km’den itibaren sinyali almaya başlar. Localizer vericileri uçağa yalnızca pist istikameti bilgisini verir. Localizer’ın çalışmadığı durumlar ILS yaklaşması yapılamaz.
Glide Path Nedir?
Uçağı yaklaşık 3°lik bir eğimle pist başına doğru yönlendiren teçhizattır. Uçağa düşey kılavuzluk etmek için tasarlanan Glide path vericileri piste yaklaşık 100 metre mesafede tesis edilirler. 328.6 – 335.4 Mhz frekans aralığında çalışırlar. ucaklar.org
Marker Beacons Nedir?
Alçalmadaki uçakların pilotlarına, pist başına ne kadar mesafe kaldığı bilgisini verir. Markerlerin taşıyıcı frekansı 75 Mhz’dir. İnner (iç), middle (orta), ve outer (dış) markerlar olarak kategorilendirilirler. Pek çok durumda, yalnızca orta ve dış marker kullanılır. DME sistemi de marker istasyonlarının yerine ya da bunlara ilave yardımcı olarak konumlandırılır. DME sistemi, pilotun göstergeden daimi olarak uçak ile pist touchdown noktası arasındaki mesafeyi okumasına yardımcı olur.
- Outer marker OM (400 Hz), pist başından yaklaşık 7500 metreye kadar konumlandırılabilir. Mavi renktedir.
- Middle marker MM (1300 Hz), pist başından 1200 metre mesafeye kadar konumlandırılabilir. Amber renktedir
- Inner marker IM (3000 Hz), pist başından 400 metre mesafeye kadar konumlandırılabilir. Beyaz renktedir.
Pilotların yardımcısı olan ILS, uçağın kötü hava şartlarında herhangi bir olumsuzlukla karşılaşmasına engel olur. Pilot genellikle inişe 50 veya 100 metre kala kontrolü ele alır ve artık kolay bir iniş gerçekleştirebilir. Fakat her havaalanında ILS sistemi olmayabilir. Havaalanının fiziki şartlarına göre yani bulunduğu bölgenin çevre yapısının uygunluğuna göre cihazın gerekliliği belirlenir. Düz ve sis görülmeyen yerlerdeki havaalanları için bu sistemin kurulması şart değildir. ILS sisteminin havaalanına yerleştirilebilmesi için, çevrenin radyo frekansları engellemeyecek düzeyde olması gerekir. ILS sisteminin hassas çalışabilmesi pist çevresinde ve yaklaşma doğrultusunda sinyalleri engelleyecek dağ, tepe gibi mânia olarak isimlendirilen coğrafi engellerin olmaması gerekir. Aksi takdirde sinyallerin efektif alınamaması uçağın daha yüksek irtifadan yaklaşmasına sebep olur, bu da ILS sistemini diğer seyrüsefer yardımcı sistemlerden ayırt edemez hale getirir. Eğer ILS havalimanında kurulmuşsa, uçaklar için artık iniş oldukça kolay bir yol haline gelir.
Ayrıca ILS kendi içinde; uçağın alçalabildiği seviyelere göre yani karar yüksekliği (decision height) ve pist görüş mesafesine (runway visual range) göre CATI, CATII, ve CATIII kategorilerine ayrılır.
- CATI: Yatay görüş mesafesi 550 metre ve karar irtifası 200 feet
- CATII: Yatay görüş mesafesi 300 metre ve karar irtifası 100 feet
- CATIII yaklaşma kendi içinde 3 kategoriye ayrılır.
- CATIIIA: Yatay görüş mesafesi 200 metre ve karar irtifası 100 feet
- CATIIIB: Yatay görüş mesafesi 125 metre ve karar irtifası 25 feet
- CATIIIC: Bu sistemde yatay görüş mesafesi ve karar irtifası yoktur
Buradaki değerler az farkla bile olsa değişim gösterebilir. Bu yüzden normal bir uçuş operasyonunda, meydan chartlarından ve uçakların operasyon manuellerinden ILS yaklaşma sistemlerine uyumlu görüş mesafesi ve irtifaları incelenerek uçuşlar gerçekleştirilir.
Türki̇ye’de ILS’ e Sahi̇p Havali̇manları
Adana: 05 pisti için CAT 1.
İzmir -Adnan Menderes: 16 için CAT 1, 34 için CAT 1 ve 2
Antalya: 36R için CAT 1.
İstanbul-Atatürk: 18L, 06, 24 pistleri için CAT1, 36R için CAT 2.
Dalaman: 01 pisti için için CAT1.
Ankara-Esenboğa: 03R, 21L, 03L, 21R pistlerinde CAT1 ve CAT2.
Milas-Bodrum: 11 ve 29 pistleri için CAT1 ve CAT2.
Nevşehir-Kapadokya: 11 pisti için CAT1.
Tekirdağ-Çorlu: 05 pisti için CAT1.
Trabzon: 11 pisti için CAT1.
Bursa-Yenişehir: 25R pisti için CAT1.
Eskişehir-Anadolu: 09 pisti için CAT1.
Kars: 06 pisti için CAT1.
İstanbul Sabiha Gökçen: 06 ve 24 pistleri için CAT1.
Samsun-Çarşamba: 13 pisti için CAT1 ve CAT2.
Denizli-Çardak: 24 pisti için CAT1
Erzurum: 26R için CAT1
Kayseri-Erkilet: 25 pisti için ILS CAT1
Muş: 29pisti için CAT1
https://ucaklar.org/instrument-landi…system-ils-nedir