Uçak Gemisi Nedir?
Uçak gemisi, tam boy bir uçuş güvertesi ve uçağın taşınması, devreye alınması, konuşlandırılması ve kurtarılması gibi olanaklarla donatılmış, açık deniz hava üssü görevi gören bir savaş gemisidir. Uçak gemileri genellikle deniz kuvvetinin yerel üslere bağlı kalmadan hava gücünü dünya çapında yansıtmasına olanak sağladıkları için filonun *hattıharp gemisi konumundadır. 20. yy başlarında ortaya çıkan uçak gemileri, balonları konuşlandırmak için kullanılan ahşap gemilerden; çok sayıda avcı uçağı, saldırı uçağı, helikopter ve diğer uçak türlerini taşıyan nükleer enerjili savaş gemilerine dönüştü. Uçak gemilerinden sabit kanatlı savaş helikopteri ve bombardıman uçakları gibi daha ağır uçaklar fırlatılmış olsa da bu uçaklar tekrar başarılı bir şekilde bir uçak gemisine iniş yapamadı. Diplomatik ve taktiksel gücü, hareketliliği, özerkliği ve araçlarının çeşitliliği ile uçak gemisi genellikle modern savaş filolarının merkezinde yer alır. Taktik veya stratejik olarak, bir filonun amiral gemisi rolündeki zırhlı gemilerin yerini aldı. En büyük avantajlarından biri, uluslararası sularda yelken açarak, herhangi bir toprak egemenliğine müdahale etmemesi ve böylece üçüncü taraf ülkelerden üst uçuş izni alma ihtiyacını ortadan kaldırması, uçakların sürelerini ve transit mesafelerini azaltması ve dolayısıyla muharebe bölgesinde bulunma süresini önemli ölçüde artırmasıdır.
( *Hattıharp Gemisi Nedir? Hattiharp gemileri, bir donanmanın en önemli savaş gemileridir; kendi filolarındaki diğer savaş gemilerine kıyasla genellikle daha büyüklerdir. Bir gemisi, genellikle bir donanma filosundaki ana veya başka bir deyişle birincil gemidir. )
Genel Özellikleri
- Hız, uçak gemileri için önemli bir varlıktır, çünkü dünyanın herhangi bir yerine hızlı bir şekilde yerleştirilmeleri gerekir ve düşman kuvvetleri tarafından tespit ve hedeflenmeden kaçınmak için yeterince hızlı olmalıdır. Nükleer denizaltılardan kaçınmak için 30 deniz milinden daha hızlı olmalılar.
- Uçak gemileri, çok fazla güverte odasına ihtiyaç duydukları için en büyük savaş gemileri arasındadır.
- Geleneksel olarak, bir uçak gemisinin en az güç projeksiyonu ve deniz kontrol görevleri yapabilen bir gemi olması gerekiyordu.
- Bir uçak gemisi hava muharebe grubunu verimli bir şekilde çalıştırılabilmelidir. Bu, sabit kanatlı jetlerin yanı sıra helikopterleri de ele alması gerektiği anlamına gelir. Bu, kısa kalkış / dikey iniş operasyonlarını desteklemek için tasarlanmış gemileri de içerir.
Uçak Gemisi Tarihi
1900'lü yıllarda Wright kardeşlerin insanlı uçuşu keşfetmelerinden kısa bir süre sonra uçaklar gittikçe önem kazanmışlardır. Her yeni savaş aleti gibi başlangıçta hor görülen bu aletler, kullanışlılıkları kanıtlandıktan sonra sürekli daha fazla önem kazanmışlardır.
Ancak uçakların inişi ve kalkışı için gereken pistlerin sadece karada olması kullanımlarını kısıtlıyor, komutanlar için sorun çıkartıyordu. Ayrıca uçaklar, gemiler için de bir sorundu. Hem uçakları taşıyabilmek hem de düşman gemilerine karşı kullanabilmek için uçak gemileri icat edildi.
I. Dünya Savaşı
İlk uçak gemisi çalışmaları, I. Dünya Savaşı'ndan da eskiye dayanır. Çeşitli değişikliklere uğratılıp uçak gemisine dönüştürülen USS Pennsylvania'ya inen Eugene Ely böylelikle bir yeniliği gerçekleştirip tarihe geçiyordu (Kasım 1910).
Ancak ilk uçak gemisi unvanı HMS Ark Royal'a bahşedilmişti. Aslen bir ticaret gemisi olan bu gemi, USS Pennsylvania'da olduğu gibi çeşitli değişikliklere uğratılarak üzerine uçakların iniş ve kalkışlarını yapabileceği bir pist eklenmiştir. 1914'te denize inen bu gemi, I. Dünya Savaşında Çanakkale Cephesinde de bulunmuştur.
İlk Uçak Gemileri
- HMS Argus
(1918'de hizmete girdi, Birleşik Krallı - USS Langley (CV-1)
(1920'de hizmete girdi, Birleşik Devletler) - Hoşo
(1922'de hizmete girdi, Japon İmparatorluğu)
II. Dünya Savaşı
Uçak gemileri, I. Dünya Savaşı'ndakinin aksine II. Dünya Savaşı'nda çok önemli bir rol oynamıştır. Genel kanıya göre uçak gemileri II. Dünya Savaşı'nın akışını tamamıyla değiştirmiştir. Şöyle ki, 1941 yılındaki sürpriz Japon baskını (Pearl Harbor Saldırısı olarak bilinir) 380 kadar uçağın saldırısı ile gerçekleşip Amerika Birleşik Devletleri'nin II. Dünya Savaşı'na müttefikler tarafında katılması ile güç dengesinin bir anda müttefikler tarafına doğru yönelmesine neden olmuştur. Pasifik Cephesi'nde Amerikan ordusu ile Japon ordusu savaşın sonuna kadar amansızca dövüşmüş, uçak gemileri ise şüphesiz en büyük rolü oynamıştır.
Nükleer Uçak Gemileri
II. Dünya Savaşı'nın bitimi ile dünya yeni daha önce olmamış bir şeyle, Soğuk Savaşla karşılaşmıştı. Nükleer enerjinin keşfi ile dünya denizlerinde yol alan gemilerin menzilleri 20-30 yıl boyunca hiç yakıt yenilemeden ilerleyebilecek kademeye getirilmişti. İlk nükleer uçak gemisi olan USS Enterprise, dünya denizlerinde Amerikan Donanması'nın göz bebeği olmuş, Sovyetler Birliği'ne karşı girişilen soğuk savaşta önemli bir psikolojik olarak üstünlük sağlamıştır.
Günümüzde Uçak Gemileri
- Günümüzde sabit kanatlı uçak gemileri işleten ülkeler (8)
- Günümüzde yalnızca helikopter gemileri işleten ülkeler (6)
- Geçmişte uçak gemisine sahip olan ülkeler (3)
günümüzde uçak gemileri yeni bir kademeyle, Süper Uçak Gemileri kademesiyle denizlerde hakimiyetini sürdürmektedir. Başı çeken Amerika Birleşik Devletleri ile birlikte 9 ülke bugün çeşitli boyutlarda uçak gemilerine sahiptir.
Amerika Birleşik Devletleri, birçok uçak gemisi filosunu dünyanın çeşitli denizlerinde konuşlandırmıştır (Bunlardan en bilineni Akdeniz'de konuşlu 6. Filo'dur).
Uçak Gemisine Sahip Ülkeler
| Ülke | Sınıf | Adı (Borda numarası) | Uzunluk | Tonaj | Tahrik | Tip | Sınıf | Hizmete giriş |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Avustralya | Canberra (Juan Carlos I (L 61) varyantı) | Canberra (L02) | 230 m (750 ft) | 27,100 t | Konvansiyonel | STOVL | LHD | 28 Kasım 2014 |
| Adelaide (L01) | 230 m (750 ft) | 27,100 t | 4 Aralık 2015 | |||||
| Brezilya | Ocean | Atlântico (A140) | 203,4 m (667 ft) | 21,500 t | Konvansiyonel | vtol | LPH | 29 Haziran 2018 |
| Çin | Type 001 (Admiral Kuznetsov sınıfı varyantı)[28] | Liaoning (16) | 306,4 m (1.005 ft) | 60,900 t | Konvansiyonel | STOBAR | Uçak gemisi | 25 Eylül 2012 |
| Type 002 (Admiral Kuznetsov sınıfı varyantı) | Shandong (17) | 305 m (1.001 ft) | 60,000-70,000 t | Konvansiyonel | STOBAR | Uçak gemisi | 17 Aralık 2019 | |
| Type 075 | Hainan (31) | 237 m (778 ft) | 35,000 t | Konvansiyonel | VTOL | LHD | 23 Nisan 2021 | |
| Guangxi (32) | 237 m (778 ft) | 35,000 t | 26 Aralık 2021 | |||||
| Anhui (33) | 237 m (778 ft) | 35,000 t | 01 Ekim 2022 | |||||
| Mısır | Mistral | Gamal Abdel Nasser | 199 m (653 ft) | 21,300 t | Konvansiyonel | VTOL | LHD | 2 Haziran 2016 |
| Anwar El Sadat | 199 m (653 ft) | 21,300 t | 16 Eylül 2016 | |||||
| Fransa | Charles de Gaulle | Charles de Gaulle (R91) | 262 m (860 ft) | 42,000 t | Nükleer | CATOBAR | Uçak gemisi | 18 Mayıs 2001 |
| Mistral | Mistral (L9013) | 199 m (653 ft) | 21,300 t | Konvansiyonel | VTOL | LHD | 1 Şubat 2006 | |
| Tonnerre (L9014) | 199 m (653 ft) | 21,300 t | 1 Aralık 2006 | |||||
| Dixmude (L9015) | 199 m (653 ft) | 21,300 t | 27 Aralık 2012 | |||||
| Hindistan | Vikramaditya (Kiev sınıfı varyantı) | Vikramaditya | 284 m (932 ft) | 45,400 t | Konvansiyonel | STOBAR | Uçak gemisi | 16 Kasım 2013[33] |
| Vikrant | Vikrant | 262 m (860 ft) | 45,000 t | Konvansiyonel | STOBAR | Uçak gemisi | 2 Eylül 2022 | |
| İtalya | Giuseppe Garibaldi | Giuseppe Garibaldi (C551) | 180 m (590 ft) | 13,850 t | Konvansiyonel | STOVL | Denizaltı karşıtı savaş gemisi | 30 Eylül 1985 |
| (C550) | 244 m (801 ft) | 30,000 t | Konvansiyonel | STOVL | Hafif uçak gemisi | 27 Mart 2008 | ||
| Japonya | Izumo | Izumo (DDH-183) | 248 m (814 ft) | 27,000 t | Konvansiyonel | VTOL | Helikopter muhribi / Hafif uçak gemisi (2021'de) | 25 Mart 2015 |
| Kaga (DDH-184) | 248 m (814 ft) | 27,000 t | Helikopter muhribi / Hafif uçak gemisi (2022'de) | 22 Mart 2017 | ||||
| Hyūga | Hyūga (DDH-181) | 197 m (646 ft) | 19,000 t | Konvansiyonel | VTOL | Helikopter muhribi | 18 Mart 2009 | |
| Ise (DDH-182) | 197 m (646 ft) | 19,000 t | 16 Mart 2011 | |||||
| Rusya | Admiral Kuznetsov | Admiral Kuznetsov (063) | 306,5 m (1.006 ft) | 58,600 t | Konvansiyonel | STOBAR | Uçak gemisi | 21 Ocak 1991 |
| Güney Kore | Dokdo | Dokdo (LPH-6111) | 199 m (653 ft) | 18,800 t | Konvansiyonel | VTOL | LPH | 3 Temmuz 2007 |
| Marado (LPH-6112) | 199 m (653 ft) | 18,800 t | 28 Haziran 2021 | |||||
| İspanya | Juan Carlos I | Juan Carlos I (L-61) | 231 m (758 ft) | 26,000 t | Konvansiyonel | STOVL | LHD | 30 Eylül 2010 |
| Tayland | Príncipe de Asturias | Chakri Naruebet (911) | 183 m (600 ft) | 11,486 t | Konvansiyonel | STOVL | Hafif uçak gemisi (2006'dan beri helikopter gemisi olarak kullanılmaktadır) | 10 Ağustos 1997 |
| Birleşik Krallık | Queen Elizabeth | Queen Elizabeth (R08) | 280 m (920 ft) | 65,000 t | Integrated electric propulsion | STOVL | Uçak gemisi | 07 Aralık 2017 |
| Prince of Wales (R09) | 280 m (920 ft) | 65,000 t | 10 Aralık 2019 | |||||
| abd | Gerald R. Ford | Gerald R. Ford (CVN-78) | 337 m (1.106 ft) | 101,600 t | Nükleer | CATOBAR | Uçak gemisi | 22 Temmuz 2017 |
| Nimitz | Nimitz (CVN-68) | 333 m (1.093 ft) | 101,600 t | Nükleer | CATOBAR | Uçak gemisi | 3 Mayıs 1975 | |
| Dwight D. Eisenhower (CVN-69) | 333 m (1.093 ft) | 103,300 t | 18 Ekim 1977 | |||||
| Carl Vinson (CVN-70) | 333 m (1.093 ft) | 102,900 t | 13 Mart 1982 | |||||
| Theodore Roosevelt (CVN-71) | 333 m (1.093 ft) | 106,300 t | 25 Ekim 1986 | |||||
| Abraham Lincoln (CVN-72) | 333 m (1.093 ft) | 106,000 t | 11 Kasım 1989 | |||||
| George Washington (CVN-73) | 333 m (1.093 ft) | 105,900 t | 4 Temmuz 1992 | |||||
| John C. Stennis (CVN-74) | 333 m (1.093 ft) | 105,000 t | 9 Aralık 1995 | |||||
| Harry S. Truman (CVN-75) | 333 m (1.093 ft) | 105,600 t | 25 Temmuz 1998 | |||||
| Ronald Reagan (CVN-76) | 333 m (1.093 ft) | 103,000 t | 12 Temmuz 2003 | |||||
| George H.W. Bush (CVN-77) | 333 m (1.093 ft) | 103,600 t | 10 Ocak 2009 | |||||
| America | America (LHA-6) | 257 m (843 ft) | 45,000 t | Konvansiyonel | STOVL | LHA (Flight 0 used as helicopter carriers) | 11 Ekim 201 | |
| Tripoli (LHA-7) | 257 m (843 ft) | 45,000 t | 15 Temmuz 2020 | |||||
| Wasp | Wasp (LHD-1) | 257 m (843 ft) | 40,532 t | Konvansiyonel | STOVL | LHD | 29 Temmuz 1989 | |
| Essex (LHD-2) | 257 m (843 ft) | 40,650 t | 17 Ekim 1992 | |||||
| Kearsarge (LHD-3) | 257 m (843 ft) | 40,500 t | 16 Ekim 1993 | |||||
| Boxer (LHD-4) | 257 m (843 ft) | 40,722 t | 11 Şubat 1995 | |||||
| Bataan (LHD-5) | 257 m (843 ft) | 40,358 t | 20 Eylül 1997 | |||||
| Iwo Jima (LHD-7) | 257 m (843 ft) | 40,530 t | 30 Haziran 2001 | |||||
| Makin Island (LHD-8) | 257 m (843 ft) | 41,649 t | 24 Ekim 2009 | |||||
| Türkiye | Anadolu | TCG Anadolu (L400) | 230,8 m (757 ft) | 27,436 t | Konvansiyonel | STOVL | LHD | 10 Nisan 2023 |
Yedekteki Gemiler
| Ülke | Sınıf | Adı (borda numarası) | Uzunluk | Tonaj | Tahrik | Tip | Hizmete giriş | Hizmetten çıkış | Durumu |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ABD | Tarawa | Peleliu (LHA-5) | 250 m (820 ft) | 39,438 t | Konvansiyonel | STOVL | 3 Mayıs 1980 | 13 Mart 2015 | Reserve Fleet |
| Tarawa (LHA-1) | 250 m (820 ft) | 38,900 t | 29 Mayıs 1976 | 31 Mart 2009 | Reserve Fleet |
Deniz Testleri Devam Eden Gemiler
| Ülke | Sınıf | Adı (borda numarası) | Uzunluk | Tonaj | Tahrik | Tip | Hizmete giriş | Durumu |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Çin | Type 003 | Fujian (18) | 316 m (1.037 ft) | 80,000+ t | Konvansiyonel | CATOBAR | 2023 (planlanan) | Deniz testleri yapılıyor |
| İtalya | Trieste | Trieste (L9890) | 245 m (804 ft) | 38,000 t | Konvansiyonel | STOVL | 2023 (planlanan) | Deniz testleri yapılıyor |
| ABD | Gerald R. Ford | John F. Kennedy (CVN-79) | 337 m (1.106 ft) | 100,000 t | Nükleer | CATOBAR | 2024 (planlanan) | Deniz testleri yapılıyor |
Yapım Aşamasında Olan Gemiler
| Ülke | Sınıf | Adı (borda numarası) | Uzunluk | Tonaj | Tahrik | Tip | Hizmete giriş | Durumu |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rusya | Project 23900 | Ivan Rogov | 220 m (720 ft) | 40,000 t | Konvansiyonel | VTOL | 2028 (planlanan) | Yapım aşamasında |
| Mitrofan Moskalenko | 220 m (720 ft) | 40,000 t | 2029 (planlanan) | Yapım aşamasında | ||||
| ABD | Gerald R. Ford | Enterprise (CVN-80) | 333 m (1.093 ft) | 100,000 t | Nükleer | CATOBAR | 2027 (planlanan) | Yapım aşamasında |
| Doris Miller (CVN-81) | 333 m (1.093 ft) | 100,000 t | 2030 (planlanan) | Yapım aşamasında | ||||
| America | Bougainville (LHA-8) | 257 m (843 ft) | 45,000 t | Konvansiyonel | STOVL | 2024 (planlanan) | Yapım aşamasında |