Cam çatlama veya kırılma durumunda ani irtifa kayıpları oluşabilir. Uçak kontrol altına alınıp düşük irtifada mecburi iniş deklare edilir. İnsanlar 10.000 feet yükseklikte nefes alamazlar. Basınçtaki değişiklik yeterince hızlıysa “Basınç Travması” geçirebilirsiniz.
Kabin basıncında bir değişiklik olursa başınızın üzerindeki kapaklar otomatik olarak açılacak, oksijen maskeleri ortaya çıkacaktır. En yakın maskeyi kendinize çekiniz; ağız ve burnunuzu içine alacak şekilde yüzünüze yerleştiriniz
Atmosferdeki havanın içerisinde %78 azot, %21 oksijen ve %1 diğer gazlar bulunur. Gazların yüzde oranı her yükseklikte aynıdır. Ancak gazlarda yükseklik arttıkça basınç ve yoğunluk ters orantılı olarak azalacaktır. Basınç ve yoğunluğun azalması ile birlikte oksijenin ve diğer gazların oranında bir değişiklik olmaz yine oksijen oran % 21‟ dir. Ancak bulunulan seviyede oksijenin yoğunluğu az olduğundan çektiğimiz havanın içerisindeki oksijende az olacaktır.
Yükseklik arttıkça oksijenin yoğunluğu hava içerisinde azalmaktadır. En uygun oksijen miktarı deniz seviyesindedir. Çünkü insan vücudu için yeterli miktar da oksijen vardır. 10.000 feet te bu oranın 2/3‟ü, 18.000 feet te yarısı kadardır.
Basıncın azalması ile oksijen miktarı da azalır.
Yükseklik arttıkça yoğunluğa bağlı olarak oksijen miktarı azalacağından, insanlarda bir takım rahatsızlıklar meydana gelecektir. Oksijen yetersizliği ile hipoksi adı verilen rahatsızlıklar başlar. Bu rahatsızlık beyin ve sinir sistemlerinde etkili olur. Bol miktarda alınmış alkol ve uyuşturucu etkisine sahiptir. Hipoksi adını verdiğimiz rahatsızlıklar normal insanlar için 8.000 feet civarında başlar. ilk belirtileri tembellik, uyuşukluk, tepkilerdeki yavaşlama ve uyuma isteğidir. Geceleri bu değer 5.000 feete kadar düşer. Bunun sebebi ise gözdeki retinanın erken yorulmasıdır.
15.000 Feet
Yaklaşık 15000 feetde bu belirtiler daha çok artar hareketler yavaşlar, ayakta uyuma, yanlış karar verme ve konuşma, ayağa kalkma gibi basit görevleri yerine getiremez.
20.000 Feet
20000 feet yükseklikteki basınca ve oksijen eksikliğine maruz kalan bir pilot göstergeleri okuyamaz, duyamaz, karar veremez ve genel fiziksel hareketlerini kaybeder.
+20.000 Feet
Daha yükseklere çıkıldığında ise ölüm kaçınılmaz olur. Akciğer içindeki alveol adı verilen baloncukların patlaması ile akciğerler görevini yapamaz ve ölüm meydana gelir.
Oksijensiz ortamda fazla kalındığında ise kalp krizi, felç, kalıcı tik gibi rahatsızlıklar meydana gelirse, bu tip rahatsızlıklara da anoksiya adı verilir. İnsanların yapısı, yaşı ve hastalıkları yukarıdaki rahatsızlıklarda etkili olur. Ancak uçaklar yüksekte uçmak zorundadır.
Uçaklar Neden Yüksekten Uçar
Birinci ve en önemli neden bir uçağın çevresindeki hava miktarı ne kadar az olursa sürtünme de o kadar az olacaktır. Bu nedenle, uçak ne kadar yükseğe çıkarsa o kadar az hava ve bir o kadar da az sürtünme (drag) demektir. Gaz türbinlü motorlar daha seyrek hava olan ortamlarda yakıt yönünden daha ekonomiktirler. Ayrıca hava sürtünmesinin azalması uçak gövdesine daha az yük bindirir, daha fazla sürat yapılabilir. Uçakların azami hızları çok
yükseklerde ölçülen hızlarıdır. Deniz seviyesinde bu hızı yapamazlar, yüksek hız söz konusudur gövdede hasar meydana gelebilir.
Ayrıca yüksekten uçmak birçok atmosfer olayının cereyan ettiği tabakadan yukarda olmayı sağladığı için hava olaylarından yağmur, bora, fırtına türbülanstan etkilenme derdi olmaz. Daha rahat ve sarsıntısız bir seyir sunar.
Uçaklarda Oksijen Ne zaman Kullanılır
Oksijen, uçaklarda aşağıdaki sebeplerle kullanılabilir;
- Uçağın iç basıncı azaldığında,
- Acil durumlarda,
- ilk yardımda.
Havacılık Oksijeni
Endüstride üç tip oksijen kullanılmaktadır. Bunlar;
- Havacılık Oksijeni
- Tıbbi Oksijen
- Kaynak Oksijeni
Havacılık oksijeni oldukça kuru olduğundan yükseklerde donma gibi bir tehlike oluşturmaz. Bu sayede valflerde buzlanma meydana gelmediği gibi korozyonuda ortadan kaldırır. Ayrıca oksijen tüplere doldurulurken tamamen temizlenerek doldurulduğu için tıkanma veya kirlenme yapmaz. Tıbbi oksijen içerisinde su tanecikleri bulunduğundan
havacılıkta tercih edilmez. Kaynak oksijeni kesinlikle kullanılmaz. Çünkü sadece kaynak amaçlı olduğu için kirlidir ve sistemde tıkanma yapar. Havacılık oksijeni yeşil renkte tüplerde ve üzerinde “AVIATION BREATHING OXYGEN” etiketi bulunur.
Oksijen Sistemleri
ihtiyaç halinde kullanılmak üzere uçaklarda üç farklı bölümde oksijen sistemi
bulunmaktadır.
- Uçuş ekibi oksijen sistemi
- Yolcu oksijen sistemi
- Taşınabilir oksijen sistemi
Uçuş ekibi oksijen sistemi diğer sistemlerden bağımsızdır. Yüksek basınçlı gaz sistemidir. Sivil ve askeri uçaklarda mutlaka bulunması gerekmektedir. Ayrıca askeri savaş uçaklarında bu sistem doğrudan pilotlara özel maskelerden verilmektedir. Bunun sebebi ise bu uçakların kabinlerinin basınçlandırılmamasıdır.
Uçuş ekibi oksijen sisteminde kullanılan oksijen silindirleri genelde aviyonik kopartmanın da veya ön kargo kompartımanının sağ tarafında bulunur. Çevresi temiz, yağlardan ve ısıdan uzakta bulunmalıdır. Manifoldtan boru ve hortumlarla uçuş ekibi oksijen maskelerine oksijen gönderilir. Yolcu oksijen sisteminde ise yine gazlı veya kimyasal oksijen sistemi kullanılır. Jeneratörler Maskeler yolcuların başı üzerinde yolcu servis ünitesindedir (Passenger Service Unit-PSU). Her kimyasal jeneratör ayrı ve PSU üzerinden 2 ile 4 adet oksijen maskesini beslenebilir. Maskeler esnek borularla kimyasal oksijen kaynaklarına bağlıdır. Taşınabilir oksijen sistemleri ise ilk yardım amacıyla uçağın çıkış bölmelerinde ve bütün ekipmanların üzerindedir.
Pilot kabul edilebilir değerler olan 250 knot altı bir hıza ve irtifa düşürerek kabin basıncını eşitler. Bu sırada planlanan acil iniş noktaları geçersiz olduğu için en yakın pist ile iletişime geçerek güvenli bir acil iniş gerçekleştirilir.
Uçağın camının kırılması güvenli bir şekilde iniş yapmasına engel değildir.
Hipoksi Nedir?
Hipoksiya (Oksijen Yetmezliği) Vücut dokularında oksijen eksikliği olarak tanımlanır. Solunan havadaki oksijen eksikliğinden, kan dolaşımını etkileyen bir dizi fizyolojik & patolojik sorundan ve kanda hemoglobin tarafından taşınan oksijen miktarından kaynaklanabilir.
Hipoksi Belirtileri Nelerdir?
- Baş ağrısı
- Nefes darlığı
- Halsizlik
- Çarpıntı
- Dikkat Eksikliği
- Deride morarma olması
- Bakışlarda donukluk
- Hafıza problemleri
- Görmede problem yaşanması
- Bilincin yitirilmesi
Anoksiya Nedir?
Anoksiya (Oksijensiz Ortam)
Basınç Travması Nedir?
Basınç travması dış ortamdaki basınç değişimlerinin orta kulak ve sinüsler tarafından dengelenememesi nedeniyle ortaya çıkan rahatsızlıktır. Uçak ile yolculuk yaparken özellikle kalkış ve iniş anlarında hissedilebilir. Kulağın yapısından dolayı, iniş anlarında hissedilme olasılığı daha fazladır. Orta kulaktaki basınç eşitlenmesi, travma nedeni ile bozulursa bu durum, kulak zarının delinmesine yol açabilir.