İnsansız Hava Aracı (İHA)

Hassas saldırılar

MQ-1 Predator model ve AGM-114 Hellfire ile yüklü İHA’lar günümüzde hassas bölgeleri bombalamakta kullanılmaktadır. Silahlı ilk Predator 2001 yılı sonundan itibaren Pakistan ve Özbekistan’da üslenmeye başlamıştır. Çoğu zaman suikast amaçlı olarak Afganistan topraklarında kullanılmaktadır. 2001’den günümüze Afganistan’da üslenmiş bulunan bazı İHA’ların Pakistan içerisinde suikastlarda kullanıldığı da rapor edilmiştir. İnsanlı uçak yerine bu gibi durumlarda insansız hava araçlarının kullanılmasının en önemli artısı, uçağın vurularak düşürülmesi ve pilotun yakalanması durumunda meydana gelen diplomatik utançtan kaçınılmasıdır. Ancak günümüzde İHA’ların dost kuvvetleri vurması veya izinsiz saldırılar sonucunda sivil insanların ölmesi bu utancın yerini almıştır. ucaklar.org

Arap ülkelerinde üslenmiş bulunan bir Predator 3 Kasım 2002 tarihinde Yemen’de yaşamakta olan bir El-Kaide teröristine suikast düzenleyip öldürmüştür. Bu saldırı, Afganistan dışında bir ülkede yapılan ilk saldırı olarak kayıtlara geçmiştir.

Arama ve kurtarma

İHA’lar ABD topraklarında en çok arama ve kurtarma görevlerinde kullanılmaktadır. Örneğin 2008 yılındaki Louisiana ve Texas’ta meydana gelen tayfunlar sırasında çok başarılı olmuşlardır.

Örneğin deniz seviyesinden 18.000 ila 29.000 feet üzerindeki bir irtifada uçan Predator; arama, kurtarma ve hasar tespitinde kullanılmaktadır. Üzerinde görsel algılayıcılar (bunlar gündüz ve kızıl ötesi kameralar) ve sentetik diyafram radarı (SAR) bulunur. Predator’a ait SAR her türlü havada (bulutlu, yağmurlu veya sisli) gece veya gündüz süresinde gerçek zamanlı çok başarılı çekimler yapabilmektedir. SAR görüntüleri içindeki tutarlı değişim algılaması istisnai arama ve kurtarma yeteneği sağlar; tayfundan önce ve sonra çekilen resimler bilgisayar tarafından işaretlenerek hasar tespiti yapılır.

Tasarım ve geliştirme konuları

İHA’lar dünya üzerinde birçok ülke tarafından tasarlanmakta ve üretilmektedir. Ancak ABD ve İsrail bu teknolojinin geliştirilmesinde öncü olmuştur. 2006 yılında dünyada üretilen İHA’ların %60’ı ABD’de yapılmıştır. 2016 yılında bu oranın %5 ila %10 arasında artacağı düşünülmektedir. Northrop Grumman ve General Atomics firmaları bu endüstri dalında ürettikleri Global Hawk ve Predator/Mariner sistemleri ile öncü durumdadırlar. İsrailli ve Avrupalı firmaların bu alanda ikinci sırada kalmasındaki en önemli neden hükûmetlerinin bu teknolojiye yeterli fon ayırmaması ve ABD yapımı sistemlerin yüksek kapasitelerden ötürü çoğunlukla ihaleleri kazanmasıdır. Avrupalı üreticiler pazarın sadece %4’ünde boy göstermektedir.

Özerklik derecesi

İlk İHA’lar Vietnam Savaşı sırasında gövdelerine yerleştirilen kameralar ile film ve resim çeken uçaklardı. Bu uçaklar ya düz bir hat üzerinde veya dairesel hareketlerle uçar, görüntüyü toplar, yakıtı bitene kadar uçar sonra yere inerdi. İnişten sonra resimler analistler tarafından çıkartılıp incelenirdi. Drone adı da verilen bu basit yapıdaki araçlar sadece uzaktan kumanda ile uçabilen basit bir uçaktı. Yeni nesil radyo frekanslarının kullanılmaya başlanması ile İHA’lar uzaktan kumanda ile çok daha fazla kullanılmaya başlandı ve “uzaktan kumandalı araç” terimi gelişti. Günümüzde birçok İHA hem uzaktan kumanda hem de bilgisayarlı otomasyon yardımı ile uçmaktadır. Daha gelişmiş sürümleri hız ve uçuş yolunu sabitleyen, yerleşik kontrol ve / veya rehberlik sistemlerinin yardımıyla düşük seviyeli insan pilot görevlerinde uçabilir. Günümüzde hâlâ birçok haber ve tartışmada bu çok gelişmiş uçaklar için drone kelimesi kullanılarak hata yapılmaktadır.

• Sensor füzyonu: Araç içerisinde bulunan farklı algılayıcılardan gelen bilgilerin birleştirilmesi
• Haberleşme: Haberleşmenin sağlanması ile eksik ve tamamlanmamış bilgilerin bir araya getirilmesi
• Yol planlaması: Yakıt ve hava şartlarına göre uçuş planının yapılması
• Yörünge üretimi (bazen Harekât planlama olarak da adlandırılır): Bir noktadan belli bir noktaya gitmek için optimal kontrol manevra belirlenmesi
• Yörünge yönetmeliği: Yörüngede uçuş sırasında özel kontrol sistemleri bazı sınırlamalarda esneklik gösterir.
• Görev tahsisi ve planlama: Zaman ve ekipmana göre görev dağılımının belirlenmesi
• Ortaklaşa taktikler: Eldeki veriler ışığında görev senaryolarından en yüksek başarı oranına sahip olanın belirlenmesi

Dayanıklılık

İHA’lar pilotlu uçaklara nazaran çok daha uzun süre havada kalabilirler. Buradaki en büyük avantajları pilotların fiziksel dayanıklılıkları ile sınırlı olmamalarıdır. İnsansız bu uçuşlar araç türlerine göre değişir. İçten yanmalı motora sahip İHA’ların uçuş süresi ağırlık başına yaktığı yakıt oranına (Breguet dayanıklılık denklemi) göre değişir. Güneş enerjisi ile çalışan İHA’lar potansiyel olarak sınırsız uçabilirler. Ancak bu dalda en uzun uçuş rekoru hâlen 2003 yılında düşerek parçalanmasına rağmen Aerovironment Helios Prototype modelinin elindedir. Yakıt ile uçan İHA’lar için en önemli sorun havada yakıt ikmalinin şu an için yapılamamasıdır. ABD Hava Kuvvetleri tarafından yapılan çalışmalar sonucunda 2010 yılından itibaren buna olanak sağlanacaktır.

Defansif İleri Araştırma Projeleri Ajansı (Defense Advanced Research Projects Agency (DARPA)) 5 yıl boyunca yere inmeden havada kalabilecek bir İHA yapmak için sözleşme imzalamıştır. Bu projenin adı “Vulture”dir. Üretici yerden herhangi bir yakıt desteği sağlamadan havada kalabilecek bir İHA yapmayı taahhüt etmiştir. 450 kilo olması düşünülen araç 60.000 ila 90.000 feet arasında bir irtifada uçacaktır.

Sivil ölümler

İsrail’in Filistin’de Öldürdüğü Siviller

İHA’ların yaptığı atışlarda hedefini bulma yüzdesi sorgulanır bir hâl almıştır. Bunda en önemli neden ise artan sivil kayıplarıdır. Mart 2009’da The Guardian gazetesinde çıkan yazıda İsrail’e ait İHA’lardan fırlatılan füzelerin vurduğu boş sokaktaki 48 Filistinli sivil hayatını kaybetmiştir ki bu insanların ikisi ufak çocuk olmak üzere kadın ve genç kızlardan oluşmaktaydı. İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) İsrail Ordusuna ait İHA’lar ile Hamas a karşı, havadan karaya yapılan saldırılar sırasında sivil kayıpların olduğunu rapor etmiştir. Bununla beraber raporun içerisinde akılda kalan soru HRW sadece 6 saldırı ve 29 sivil ölümünden bahsetmektedir ki bu sayı Hamas’a karşı yapılan saldırılar karşısında çok az görünmektedir. Bu harekât sırasında toplam sivil ölü sayısını 1400 olarak açıklayan Filistinli kaynaklar, 900’e yakın ölümün operasyonlar sırasında olduğunu açıkladı. HRW örgütüne göre bu ölümlerde üçüncü sırayı İHA’lardan fırlatılan füzeler almaktadır.

Pakistan

ABD’ye ait İHA’ların Pakistan’ın Kuzey Veziristan bölgesinde yaptığı saldırılar iki ülke arasındaki ilişkilerin gerilmesine neden olmuştur. Agence France-Presse’in açıkladığı rapora göre 45 İHA saldırısı sonucunda 450 insan ölmüştür. Pakistan tarafından yapılan açıklamalarda bu saldırılarda öldürülen her 2 militana karşılık 50 sivilin hayatını kaybettiği belirtilmiş ve ABD suçlanmıştır. Ancak Amerikalı yetkililer bunu kabul etmemektedir. Büyük bir ihtimalle bu saldırıları Amerikan ve Pakistanlı yetkililer ortaklaşa planlamış ancak sivil kayıpların ortaya çıkması üzerine Pakistanlı yetkililer inkâr yoluna gitmiştir.

Kullanımdaki İHA’lar

Günümüzde dünya çapında birçok ülke İHA kullanmaktadır. Bu araçları ülkelerine göre görmek için lütfen ucaklar.org İnsansız hava araçları listesi ne bakınız.

Diğer bilgiler

• Körfez Savaşı sırasında, USS Wisconsin gemisinden kalkan İHA’lar Irak Ordusu hakkında bilgi toplamıştır.
• Ekim 2002’de, ABD Senatosu Irak’a karşı yapılacak askerî harekâtı oylamadan önce 75 senatöre verilen kapalı brifingde Saddam Hüseyin’in sahip olduğu biyolojik silahlarla yüklü İHA’ların Amerikan açıklarında bekleyen gemilerden saldıracağı yönünde bilgi verilmiştir. Colin Powell Birleşmiş Milletlerde verdiği sunumda bu konuya da değinmiştir. Ancak daha sonra anlaşılmıştır ki adı geçen araçlar uzun süre önce uçuş ömrünü yitirmiş Çek yapımı eğitim drone uçaklarıydı. Savaştan önceki sürede Irak’ın sahip olduğu araçlar ile ilgili istihbarat servisleri arasında çok farklı bilgiler bulunmaktaydı. CIA her ne kadar bunu abartsa da ABD Hava Kuvvetleri Irak’ın İHA’lar ile bir saldırı yapabilecek kapasiteye sahip olduğu bilgisini yalanladı.
• Kasım 2002’de ilk kez Irak Hava Kuvvetlerine ait bir MiG-25 savaş uçağı ile ABD’ye ait insansız RQ-1 Predator arasında it dalaşı yaşanmıştır. İki uçak birbirlerine füze ateşlemiş sonuçta MiG tarafından ateşlenen füze ile Predator vurularak düşürülmüştür.