Uzaydaki uydu sayısı, hangi ülkelerin uydusu var? Neden uydu gönderiliyor? Türk milli uydumuz ne zaman gönderilecek? Uyduların kullanım amaçları nelerdir?
Sovyetler Birliği, 1957’de uzaya ilk uyduyu başarıyla fırlatan ilk ülke oldu. Sputnik 1, uzaya gönderilen ilk uydu
Farklı dünya yörüngelerinde uydulara sahip olmak her ülke için önemlidir ve Leo yörüngesine ulaşmak da oldukça önem arz etmektedir ve uyduların çoğu bu yörüngede yer almaktadır
Birleşmiş Milletler Uzay İşleri Ofisi‘nin Uzaya Fırlatılan Nesneler İndeksi’ne göre, Dünya yörüngesindeki uyduların sayısı 7.389. Bunların yaklaşık 4.000’i aktif durumda. Bu 2020’ye göre yüzde 27,97’lik bir artışı temsil ediyor. Ayrıca bu veri 2021 Nisan ayı sonularında açıklandı. Bu sayı her geçen gün artmaktadır.
- Uzayda en çok uyduya sahip olan ülke ABD’nin 1300 civarı uydusu uzayda bulunmaktadır.
- ABD’den sonra Çin, Rusya, İngiltere, Hindistan, Kanada gibi ülkeler yer alıyor.
- Ülkesel bazlı olmasa da şirket anlamında uydular da uzayda bulunuyor.
Sputnik’ten bugüne kadar 7000’den fazla uydunun yörüngeye oturtulduğu tahmin ediliyor. Aktif ömrünü tamamlayan binlerce uydu ise, yörüngede uzay çöpü olarak dolaşıyor. Bunlar, başta Uluslararası Uzay İstasyonu olmak üzere diğer aktif uydulara da en büyük tehdidi oluşturuyor.
Bugüne kadar 10 ülke kendi uydusunu kendisi uzaya fırlatma kapasitesine erişti. İlk uydularını fırlatış sırası ile bu ülkeler şunlar:
| Sıra | Ülke | İlk fırlatı tarihi |
| 1 | SSCB | 4 Ekim 1957 |
| 2 | ABD | 1 Şubat 1958 |
| 3 | Fransa | 26 Kasım 1965 |
| 4 | Japonya | 11 Şubat 1970 |
| 5 | Çin | 24 Nisan 1970 |
| 6 | İngiltere | 28 Ekim 1971 |
| 7 | Hindistan | 18 Temmuz 1980 |
| 8 | Israil | 19 Eylül 1988 |
| 9 | İran | 2 Şubat 2009 |
| 10 | Kuzey Kore | 12 Aralık 2012 |
UCS veritabanına göre uzayda en fazla aktif uydusu olan ülkeler
- ABD: 576
- Çin: 181
- Rusya: 140
- Japonya: 55
- İngiltere: 39
- Hindistan: 31
- Kanada: 27
- Almanya: 23
- …
- Türkiye: 8
Uyduların En Yaygın Kullanım Alanları
Uydu Ne İşe Yarar?
Günümüzde birçok endüstrinin uydu verilerine duyduğu ihtiyaçtan dolayı uyguların sayısı artmaya devam ediyor. Ayrıca aktif uyduların temel çalışma amacı farklı veri kümelerini toplamak. Bazıları yalnızca belirli bir operasyona hizmet verirken, bazıları ise birden fazla operasyona hizmet etmektedir.
31 Aralık 2020’nin sonunda UCS‘nin (Union of Concerned Scientists) kaydettiği verilere göre bu uyduların sayısı ve amaçları aşağıda:
- 1.832 Adet İletişim Uydusu
- 906 Adet Dünya Gözlem Uydusu
- 350 Adet Teknoloji Geliştirme Uydusu
- 150 Adet Navigasyon ve Konumlandırma Uydusu
- 104 Adet Uzay Bilimi ve Gözlem Uydusu
- 20 Adet Dünya Bilimi Uydusu
- 10 Adet Diğer Amaçlar İçin Kullanılan Uydular
Uydu endüstrisine ABD, Rusya, Çin, İngiltere, Hindistan, Japonya, Avrupa Uzay Ajansı, Kanada, Lüksemburg ve Almanya hakim durumda. Son 10 yıldaki sayı artışının adıl sebebi daha küçük olan CubeSat‘ın (küp uydu) geliştirilmesinden kaynaklanıyor. CubeSat’lar ile çok sayıdaki küçük uydu aynı anda fırlatılıyor. Daha önceki roketler sadece 1 veya 2 uyduyu fırlatabiliyordu.
Sayı artışına özellikle SpaceX şirketinin Starlink‘i dahil uydu geniş bant servislerindeki yarış da etkili oluyor. Bu araçlar jeolojik enformasyon, tarım, gıda güvenliği, eğitim, iklim değişikliği, kırsal kalkınma, sağlık, kamu yönetimi, enerji, çevre, kentsel gelişim, ve afet yönetimi gibi birçok alanda işe yarıyor.
Leo Yörüngesi
Leo (Alçak Dünya Yörüngesi) yörüngesine ulaşmak da çok önemli ve bugün uyduların çoğu bu yörüngede bulunuyor. Alt dünya yörüngesi veya diğer adıyla Leo yörüngesi, açık su yüzeyinden 160 km yükseklikten başlayıp 2 bin km yüksekliğe kadar devam eder; Leo yörüngesindeki uyduların yörünge periyotları genellikle 128 dakika veya daha azdır. Bu, Dünya etrafındaki tam bir turunu tamamlamasının yaklaşık 128 dakika sürdüğü anlamına gelir. Sonuç olarak Leo yörüngesindeki uydular her gece dünyanın etrafında en az 11,25 kez dönüyor!
Leo yörüngesinin öneminin sebeplerinden biri de bu yörüngedeki uyduların dünya yüzeyine yakın olmasından kaynaklanmaktadır. Öte yandan Leo’nun uyduların bu yörüngeye yerleşebilmek için diğer yörüngelere göre en az enerjiye ihtiyaç duyması bakımından ayrı bir önemi var.
Bu yörüngenin bir diğer avantajı ise yüksek veri bant genişliği sağlaması ve iletişim gecikmesini en aza indirmesidir. Leo yörüngesindeki uydular ve uzay istasyonları astronotlar için daha erişilebilir ve bu sebeple daha fazla gözlemlenebilir bir yörünge
Hali hazırda, Leo yörüngesinde 5 bin 500 aktif uydu (dünyadaki uyduların %94’ü) yer alıyor, ayrıca tahminlere göre Leo yörüngesindeki uydu sayısı 2030 yılında 58 bine ulaşacak!
Leo Yörüngesinde Uyduya Sahip Ülkeler
103 ülke bu yörüngede uyduya sahip: Türkiye, Rusya, Amerika, İngiltere, Kanada, İtalya, Fransa, Avustralya, Japonya, Hollanda, İspanya, Hindistan, Endonezya, Çek Cumhuriyeti, Bulgaristan, Suudi Arabistan, Brezilya, Meksika, İsveç, Lüksemburg, Arjantin, Hong Kong, Pakistan, Güney Kore, Portekiz, Tayland, Ukrayna, Şili, Malezya, Norveç, Filipinler, Tunus, Singapur, Tayvan, Güney Afrika, Danimarka, Gürcistan, BAE, Belçika, Fas, Tango, Cezayir, Yunanistan, Nijerya, İran, Kazakistan, Kolombiya, Mauritius Adalar, Jersey, Vietnam, Venezuela, Afganistan, İsviçre, Singapur, Macaristan, Polonya, Romanya, Belarus, Kuzey Kore, Azerbaycan, Avusturya, Bermuda, Ekvador, Estonya, Fransa, Katar, Peru, Bolivya, Litvanya, Irak, Uruguay, Türkmenistan , Laos, Finlandiya, Bangladeş, Gana, Moğolistan, Letonya, Slovakya, Angola, Yeni Zelanda, Kosta Rika, Kenya, Butan, Sudan, Nepal, Sri Lanka, Ruanda, Etiyopya, Guatemala, Slovenya, Monako, Paraguay, Myanmar, Tunus, Kuveyt, Bahreyn, Ermenistan, Moldova, Uganda, Zimbabve, Arnavutluk ve Ürdün bu ülklerden.
Bu ülkelerden bazılarının Leo yörüngesindeki uyduları devre dışı bırakıldı ve 80’e yakın ülkenin bu yörüngede aktif uyduları var.
Leo yörüngesindeki en fazla uydu sayısı Amerika, Çin, İngiltere ve Rusya ülkelerine aittir ve bu ülkelerin uydu sayısı diğer 99 ülkenin uydu sayılarının toplamından daha fazla.